De cursus

Julius Caesar, Augustus, Michelangelo, Caravaggio, Mussolini: namen die we allemaal kennen. Maar ken je Paschalis, Conti, Otto III, Gregorius de Grote en Cola di Rienzo ook? Als ervaren Romereisbegeleider ben je met veel tijdvakken en tijdlijnen vertrouwd. We zijn gewend om de samenhang tussen de Oudheid en de Renaissance te zien. Maar welke plaats moeten we de duizend jaar daartussen geven? In deze cursus laten we zien dat er in de Middeleeuwen hernieuwing plaatsvond van de christelijk-romeinse traditie. Op die manier ontstaat er een continuüm tussen de Oudheid, de Middeleeuwen en de Renaissance.

We zullen daarmee in de cursus stilstaan bij de vragen: hoe is Rome eigenlijk Rome geworden? Hoe de Romeinen van nu ‘Romein’? Hoe heeft de natiestaat Italië z’n nationale verleden geconstrueerd? Voor deze vragen is kennis van de Middeleeuwen in Rome onontbeerlijk. Moderne ontwikkelingen, contexten en belangen maken heel vaak gebruik van die tot nu toe vrij onderbelichte 1000 jaar. Van een culturele dood en wedergeboorte kan geen sprake zijn: Rome werd in dat millennium telkenmale heruitgevonden.

In deze cursus benaderen we middeleeuws Rome historisch, kunsthistorisch en literair. We kweken begrip voor de periode van de middeleeuwen in Rome, een vaak onderbelicht tijdvak tijdens de Romereis. We hebben het over de gelaagdheid, de kunst, en het (fragmentarisch) overgeleverde erfgoed. Wat kun je daar nou precies mee? We problematiseren die zaken; want: waarom ontstaan op bepaalde plekken tituli en ecclesiae? Tegelijkertijd verwijzen we naar plekken die je tijdens een Romereis bezoekt, zoals de San Clemente en de Santi Quattro Coronati.

Het gevolg is dat je je beter een weg weet te vinden in de stad, aangezien die grotendeels in de Middeleeuwen is ontstaan.

Rome is in die tijd een culturele draaischijf. Het staat veelvuldig in verbinding met Constantinopel en West-Europa. Zoals bekend is er in de renaissance volop receptie van de oudheid, maar ook in de middeleeuwen was dit al het geval. In Rome vindt er in de 12^e en 13^e eeuw een revolutionaire verandering plaats in de kunst. Cavallini maakt schilderingen rustiger en naturalistischer en Rome geeft zo een impuls aan de Noord-Italiaanse steden en staat in verbinding met het begin van de Renaissance.

De middeleeuwse ideeën laten we ook niet achterwege. We bespreken uitgebreid de Donatio Constantini en de plek van die tekst in de pauselijke propaganda. Er is een continuïteit tussen keizer en paus via die tekst, die specifiek in Rome enorm belangrijk is als propagandamiddel om de macht van de paus te legitimeren.

En waar kunnen we middeleeuws Rome beter behandelen dan in Maastricht? Het is één van de oudste steden van Nederland, waar je de gelaagdheid overal kunt zien. De Oudheid is te zien in bijvoorbeeld de Servaaskerk - maar een andere Oudheid dan we normaal herkennen. De catacomben in Valkenburg wekken de Oudheid in de 19e eeuw weer tot leven: maar waaróm?

Naast de lezingen over het middeleeuwse Rome, bezoeken we ook diverse sites (zoals de Servaaskerk en de catacomben in Valkenburg) waar je, net als in Rome, de gelaagdheid in geschiedenis en kunst kunt zien. Daarnaast dineren we samen in Maastricht en brengen we de nacht door in een hotel in Valkenburg. Op die manier kunnen we én de cultuur in alle rust tot ons nemen, als een goed gesprek hebben met andere Romereisbegeleiders.