Recensie: City of Echoes. A new history of Rome, its popes and its people

Over paus Benedictus VI is maar bitter weinig bekend. Maar wat zeker is, is dat hij nogal akelig aan zijn eind kwam. Nadat hij bij een putsch door kardinaal Franco Ferrucci was afgezet belandde Benedictus in de zomer van 973 als gevangene in de Engelenburcht. Kort daarop werd hij in zijn cel gewurgd op last van Ferrucci, die zichzelf inmiddels tot nieuwe paus had uitgeroepen. Met Ferrucci zelf liep het evenmin goed af. Na zijn in nevelen gehulde dood werd zijn ontzielde lichaam door de straten van Rome gesleept, waarna het naakt voor het ruiterstandbeeld van Marcus Aurelius werd gedumpt bij het Lateraans Paleis.

            Deze tumultueuze episode is een van de vele geschiedenissen waarover Jessica Wärnberg kort verhaalt in City of Echoes, een boek over de 2000-jarige symbiose tussen Rome en de paus. Met veel gevoel voor drama en anekdotes schrijft de Britse historica over het pausdom als instituut dat zichzelf steeds opnieuw uitvindt in een alsmaar veranderende (Romeinse) wereld. Wärnberg trapt af met de opkomst van het christendom in het antieke Rome als exotische religie en laat haar verhaal doorlopen tot paus Franciscus en de coronapandemie van 2020. 

            Om de tussenliggende eeuwenlange geschiedenis te willen beschrijven in een kleine 330 pagina’s aan tekst is een dapper streven van de auteur. Te meer daar ze in haar ondertitel claimt hiermee tevens een nieuwe geschiedenis van Rome, haar pausen en haar inwoners te vertellen. Het mag geen verbazing wekken dat het betrekkelijk kleine aantal bladzijdes dat Wärnberg hiervoor uittrekt dit streven fnuikt. De historica stapt noodgedwongen met zevenmijlslaarzen door de geschiedenis van Rome en weet weliswaar op kundige wijze het persoonlijke leven van pausen met de grote geschiedenis van hun tijdsgewricht te combineren, maar de sneltreinvaart van haar betoog maakt de feitendichtheid gigantisch. Het resultaat is dat je als lezer geregeld hard moet werken om Wärnberg bij te houden. Zeker voor lezers die weinig voorkennis hebben over een bepaald tijdvak of thema is het lastig om sommige hoofdstukken van City of Echoes goed te volgen. Mijzelf duizelde het met name in de paragrafen over de laatantieke pausen, waarin Wärnberg bijvoorbeeld in één kleine alinea schrijft over paus Fabianus, keizer Decius, slaaf Aurelius Sarapammon, paus Cornelius, keizer Valerianus I, paus Sixtus II en paus Marcellinus, zonder hen van ook maar de minste in- of uitleiding te voorzien. 

            Wat bij dit alles geenszins helpt is dat de auteur er nogal een handje van heeft om niet-chronologisch te vertellen en continu heen en weer springt tussen verschillende eeuwen en decennia. Ook zijn diverse afbeeldingen in het boek ogenschijnlijk lukraak gekozen. Wat doet bijvoorbeeld Sint-Antonius van Padua, een heilige uit de 13e eeuw die in het gehele boek geen rol speelt, aan het begin van een gedeelte over het vroege christendom? Even onverklaarbaar is een foto van de Passetto di Borgo, de gefortificeerde loopbrug tussen het Vaticaan en de Engelenburcht die door Wärnberg nergens in haar boek wordt genoemd. 

            Veel nieuw licht doet Wärnberg met City of Echoes niet op Rome of haar bewoners en pausen schijnen, haar ondertitel ten spijt. Evenmin biedt haar boek een makkelijk te lezen introductie op de geschiedenis van de stad. Wat rest is een boek dat een mooie inleiding op twintig eeuwen katholieke kerkgeschiedenis biedt, vol fraaie anekdotes over de talloze kerkvorsten die in de loop der eeuwen hun sporen in Rome hebben nagelaten.